ผื่นจากด้วงก้นกระดก
ทุกๆ ปีในช่วงหน้าร้อนถึงหน้าฝน ผมมักเจอข่าวตามสื่อต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นหนังสือพิมพ์ นิตยสาร หรือโทรทัศน์เกี่ยวข้องกับคนไข้ไม่ว่าจะเป็นเด็กเล็กหรือผู้ใหญ่ที่มีอาการผื่นแดงน่ากลัวเหมือนโดนน้ำร้อนลวกล่าสุดผมเห็นรูปเด็กเล็กๆ มีตุ่มน้ำพองทั่วตัว ส่งแชร์ผ่านทางสื่อออนไลน์ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นไลน์ หรือเฟซบุ๊คโดยบอกว่าสาเหตุของผื่นพวกนี้เกิดจาก “แมลงก้นกระดก” หรือแมลงเฟรชชี่/แมลงน้ำกรดนั่นเองครับ(เจ้าแมลงตัวนี้มีหลายชื่อมากครับ)ทุกครั้งที่ตรวจคนไข้แล้วบอกคำวินิจฉัยทีไร คนไข้หัวเราะทุกที...แมลงตัวนี้ยังไม่มีชื่อไทยเป็นทางการครับแต่เท่าที่ผมพอจะหามาได้ก็มี 3 ชื่อนั่นล่ะครับที่ฮิตที่สุด
จริงๆ แล้วแมลงชนิดนี้น่าจะใช้คำว่าด้วงมากกว่า เพราะในภาษาอังกฤษเรียกว่า Rove Beetle โดยมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Paederus Fuscipes จัดอยู่ใน Genus Paederus, Family Staphylinidae, Order Coleoptera เจ้าแมลงตัวนี้ตรงหัวมีสีดำ ปีกสีน้ำเงินเข้ม ท้องสีส้ม ส่วนก้นจะมีสีส้มๆ ดำๆ และจะงอนขึ้นเวลาเกาะอยู่กับพื้น จึงเป็นที่มาของชื่อ ส่วนขนาดและน้ำหนักก็เท่ากับมดตัวใหญ่ดีๆ นั่นเองครับ ตัวยาวประมาณ 7-8 มม. ด้วงชนิดนี้มักพบในเขตร้อนชื้น อย่างประเทศไทยของเรา อาศัยอยู่ในดิน หิน ไม้ ช่วงกลางวันจะหลับกลางคืนจะชอบออกมาเล่นแสงสว่างตามบ้านเรือน เพื่อกินเศษซากศพของแมลงชนิดอื่นเป็นอาหาร
ด้วงชนิดนี้บินได้แต่ชอบเดินมากกว่าครับ เมื่อออกมาตอนกลางคืนก็จะเดินไปเดินมา ถ้าใครนอนหลับทับ หรือเผลอเอามือไปปัดโดยไม่รู้ตัวสารที่เป็นตัวการสำคัญซึ่งทำให้เกิดผื่นคือสารที่เรียกว่า พีเดอริน (Pederin) ก็จะถูกปล่อยออกจากตัวมันทำให้เกิดผื่นที่ผิวหนังได้โดยวารสารทางการแพทย์เชื่อว่าสารชนิดนี้มีฤทธิ์มากกว่าพิษของงูเห่า (ในปริมาณที่เท่ากัน) ทีเดียวครับขอเน้นว่าด้วงมันไม่ได้กัด หรือทำร้ายเรานะครับ เราทำตัวเองทั้งนั้น
สารพีเดอรินปริมาณเฉลี่ยราว 1 ไมโครกรัม ทำให้เกิดผื่นที่วินิจฉัยว่าParderus Dermatitis โดยจะเห็นรอยแดงได้ใน 12-24 ชั่วโมงแรก จากนั้นอีก3-4 วันอาจจะเป็นตุ่มน้ำหรือเนื้อตายคล้ายผื่นน้ำร้อนลวกหรือไฟไหม้อาจจะมีหนองถ้ามีการติดเชื้อแบคทีเรียซ้ำซ้อนได้ ลักษณะรอยโรคจะเป็นตามรอยปัด แกะเกา หรือพบเป็นผื่นที่ซอกพับ ลักษณะสมมาตรกัน(Kissing Lesion) ได้ หลังจากหายแล้วจะทิ้งรอยดำไว้ประมาณ 1-3 สัปดาห์
เนื่องจากสารชนิดนี้มีฤทธิ์ระคายเคืองที่รุนแรงมาก ถ้าโดนในปริมาณมากและเกิดในเด็กเล็กหรือมีการติดเชื้อแบคทีเรียซ้ำซ้อน อาจจะทำให้มีไข้ปวดศีรษะ ปวดข้อร่วมด้วยได้หากเข้าตาก็สามารถทำให้ตาบอดได้ครับโรคนี้ไม่ต้องรักษาก็สามารถหายเองได้ ตามระยะเวลาของโรคแล้วหากพบว่าโดนพิษในช่วงแรกให้ล้างด้วยน้ำเปล่า ประคบเย็นทายา Povidone Iodine เชื่อว่าจะมีฤทธิ์ต้านสารพีเดอรินได้คนไข้ส่วนใหญ่ที่มารักษาส่วนใหญ่จะมาแบบเป็นผื่นแดงที่มีตุ่มน้ำหรือตุ่มหนองขึ้นมาแล้ว
การรักษาในรายที่มีตุ่มน้ำมักจะให้ประคบน้ำเกลือ โดยชุบให้ชุ่มผ้ากอซแล้วประคบไว้ครั้งละ 5-10 นาที วันละ 3-4 ครั้ง จนกว่าแผลจะแห้งร่วมกับทายากลุ่มสเตียรอยด์ โดยถ้ามีลักษณะของหนองก็มักจะให้ยาปฏิชีวนะชนิดกิน และทาร่วมด้วยครับ ในรายที่มีอาการคันและแสบมาก การกินยาแก้แพ้ก็สามารถลดอาการเหล่านี้ได้
ด้วงหรือแมลงตัวนี้ไม่ได้เป็นตัวร้ายอย่างที่เห็นในสื่อต่างๆ นะครับหากคุณหมั่นดูแลความสะอาดที่อยู่อาศัยไม่ให้มีเศษซากแมลง ปิดประตูหน้าต่างให้มิดชิด และการพบแพทย์เสียแต่เนิ่นๆ ก็จะไม่ทำให้ผื่นลุกลามจนทำให้เกิดรอยดำหรือแผลเป็นตามมาให้รำคาญใจอย่างแน่นอนครับ
