สรรพคุณของรากสามสิบ
รากสามสิบ นั้นเป็นไม้เถาอยู่ในวงศ์เดียวกับหน่อไม้ฝรั่งจึงมีลักษณะของต้นโดยรวมนั้นเหมือนกับหน่อไม้ฝรั่ง หลายคนบอกว่าใบนั้นจะคล้ายกับต้นผักชีลาว ต้นรากสามสิบจะมีหนามแหลมตามข้องอลง ส่วนกลิ่นของใบจะไม่ฉุนเย็นเหมือนกับผักชีลาว รากสามสิบมีชื่อเรียกแตกต่างกันตามแต่ละภูมิภาค คนในภาคกลางเรียกว่ารากสามสิบ ภาคอีสานเรียกว่า ผักชีช้าง คนปักษ์ใต้เรียกผักหนาม คนภาคเหนือเรียก ม้าสามต่อนเป็นต้น แต่ในบรรดาหมอยาพื้นบ้านมักจะเรียกกันว่า สาวร้อยผัว เนื่องจากสรรพคุณรากสามสิบที่โดดเด่นเนื่องจากจะนำมาปรุงยาบำรุงสตรีให้มีสุขภาพแข็งแรง โดยเปรียบเปรยไว้ว่าไม่ว่าจะอายุเท่าไหร่ก็ยังสามารถมีลูกมีผัวได้ ซึ่งตรงกับความหมายในภาษาสันสกฤตที่มีชื่อเรียกว่า ศตวารี หมายถึงสตรีที่ครอบครองหนึ่งร้อยสามี
ส่วนที่สามารถนำไปรับประทานได้คือส่วนหน่ออ่อนที่แตกใหม่ที่คล้ายกับหน่อไม้ฝรั่งและยอดอ่อนนำมากินกับน้ำพริกหรือใส่แกงต่างๆ นอกจากนั้นในส่วนของผลอ่อนก็กินได้ซึ่งจะมีรสขมฝาด ในหนึ่งปีจะได้กินผลเพียงหนึ่งครั้งในช่วงหน้าฝนประมาณเดือนกรกฎาคมถึงสิงหาคม วิธีการสังเกตผลอ่อนที่กินอร่อยนั้นอยู่ในช่วงอายุไม่เกิน 20 วันนับจากออกดอก เมื่อแก่จะสุกสีแดงมีรสหวานอมขมเป็นอาหารของนกนั่นเอง
และส่วนที่สำคัญที่สุดคือส่วนของราก ดอกจะหอมมากเมื่อเบ่งบาน กลิ่นจะลอยตามลมหอมชื่นใจ ลักษณะของรากสามสิบที่อยู่ใต้ดินนั้น จะเป็นกระจุกคล้ายกระสวยออกเป็นพวงคล้ายกับรากของกระชายแต่จะไม่มีเหง้าใหญ่เหมือนกระชาย ถ้าเอารากสามสิบมาทำแช่อิ่มจะใช้รากที่มีอายุไม่อ่อนไม่แก่จะกำลังดี เลือกรากที่ไม่ใหญ่ไม่ยาว มีขนาดสั้นๆ ป้อมๆ หัวเรียวท้ายเรียว
ในตำรับตำรายาอายุรเวทจะใช้รากสามสิบเป็นสมุนไพรหลักสำหรับบำรุงระบบภายในของสตรีในการทำให้กลับมาเป็นสาว โดยจะใช้รากสามสิบต้มกินหรือปั้นเป็นลูกกลอนกินกับน้ำผึ้ง ช่วยปรับสมดุลภาวะประจำเดือนมาไม่ปกติ ช่วยแก้ปวดท้องประจำเดือน ภาวะมีบุตรยาก ตกขาว ภาวะหมดอารมณ์ทางเพศ บำรุงครรภ์และป้องกันการแท้งเป็นต้น
จากการศึกษาค้นคว้าวิจัยในห้องทดลองพบฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาของรากสามสิบคือ ช่วยต้านเชื้อแบคทีเรียและเชื้อรา ช่วยคลายกล้ามเนื้อของมดลูก บำรุงหัวใจ แก้อาการอักเสบ แก้ปวด ยับยั้งเบาหวาน เป็นพิษต่อเซลล์มะเร็ง กระตุ้นภูมิคุ้มกัน ต้านอาการเม็ดเลือดขาวต่ำ ลดระดับไขมันในเลือด ป้องกันกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด ยับยั้งการเกิดแผลในกระเพาะอาหาร แต่ควรระวังในผู้ป่วยที่เป็นมะเร็งเต้านม ซีสต์ มะเร็งมดลูก เนื่องจากสรรพคุณรากสามสิบมีฤทธิ์เหมือนฮอร์โมนเอสโตรเจนหรือที่เรียกกันว่าฮอร์โมนเพศหญิงนั่นเอง
คนเฒ่า คนแก่ คนชราก็สามารถพึ่งพาสมุนไพรรากสามสิบได้ เพราะว่ารากสามสิบถือว่าเป็นสมุนไพรแห่งการฟื้นฟูพลังชีวิต เหมาะสมกับผู้สูงอายุที่มีอาการซึมเศร้า หมดอาลัยตายอยาก หมดเรี่ยวหมดแรง โดยจะคั้นเอาน้ำรากสามสิบสดๆ 1 ส่วนสี่แก้ว ผสมกับน้ำผึ้งหรือน้ำตาลทรายแดง ดื่มวันละสามครั้ง ก็จะค่อยๆ ช่วยให้กลับมามีชีวิตชีวาสดชื่นขึ้นอีกครั้ง
บทความแนะนำ
