สมุนไพรต้นเหงือกปลาหมอ
ที่มา จากหนังสือ ว่าน ๑๐๘ ชนิด
ลักษณะ เป็นต้นไม้จำพวกไม้น้ำ ใบแข็ง หนายาวขนาดใบมะม่วงมีเว้าตามริมใบโดยรอบ มีหนามแหลมคมตลอดใบและตามกิ่งก้านและลำต้น ดอกขาวๆ เขียวๆ เป็นช่อใหญ่แล้วเป็นผลกลมโต ขนาดผลมะแว้งย่อมๆ ชอบขึ้นตามริมแม่น้ำคูคลองที่น้ำไหลขึ้นลงถึงได้ ลำต้นตั้งตรงบ้าง เลื้อยบ้าง มักขึ้นเป็นกอๆ ใหญ่หนา โดยมากมักขึ้นตามชายเลนที่น้ำลักจืดลักเย็น ทั่วไปชื่อที่เรียกกันคือต้นเหงือกปลาหมอหรือต้นแก้มหมอ
ประโยชน์ ตำรายานี้ได้มาแต่เมืองพิษณุโลก มีใจความว่า พระมหาฤาษีแสดงไว้ให้เป็นทานแก่สมณพราหมณ์และชายหญิง เพื่อได้บำบัดโรค ถ้าผู้ใดได้รับตำรับยานี้ไว้ ให้บอกกันต่อๆ ไป จะได้อนิสงส์หกกัลป์ ตำรายานี้ชื่อว่า "ต้นเหงือกปลาหมอ" ถ้าเห็นงอกขึ้นกลางทางหรืออยู่ที่ใด อย่าเดินเหยียบย่ำข้ามเลย ต้นเหงือกปลาหมอนี้มีคุณหลายอย่างคือ
1. ถ้าเจ็บตา ตาแดง ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอต้มกับขิง เอาน้ำหยอดตาหายแล
2. ถ้าเป็นเหน็บชาเท้ามือและทั้งตัว ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอมาตำทาตรงที่เจ็บ หายแล
3. ถ้างูกัด ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอมากินด้วย ทาด้วย หายแล
4. ถ้าเป็นฝีบวมขึ้น ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอกับขมิ้นอ้อย มาตำปนกับน้ำมัน หรือน้ำมูดทา หายแล
5. ถ้าเป็นไข้หนาวสั่นทั้งตัว ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอกับขิงต้มปนกันแล้วกิน หายแล
6. ถ้าเป็นหูหนาตาโต ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอตำเข้ากับน้ำกิน แล้วเอาใบส้มป่อยต้มอาบ หายแล
7. ถ้าเจ็บหลังบั้นเอว ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอกับชะเอมเทศ ทำเป็นผงละลายน้ำผึ้งกิน หายแล
8. ถ้าเป็นริดสีดวงแห้ง หรือฝีในท้อง และซูบผอมเหลืองทั้งตัว ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอตำเป็นผงละลายน้ำผึ้งกินทุกวัน หายแล
9. ถ้าเป็นริดสีดวงตีนมือตายให้ร้อนทั้งตัวและให้เวียนศรีษะตามืดเจ็บทั่วตัว และตัวนั้นแห้งชื่อว่าลมเพชรฆาต 38 จำพวก ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอกับเปลือกมะรุมเสมอกัน เอาเกลือนิดหนึ่งหมากสามคำ เบี้ย 3 ตัว วางบนปากหม้อเอาฟืน 30 ดุ้นต้ม ถ้าเดือดแล้วให้อึดใจยกลงเวลากินให้อึดใจกินหายแล
10. ถ้าจะให้เจริญอายุ ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอ 2 ส่วน พริกไทย 1 ส่วน ตำเป็นผงละลายน้ำผึ้งกินทุกวัน ถ้ากินได้เดือนหนึ่งถึงสองเดือน ริดสีดวงสิบสองจำพวกไม่มีเลย ถ้ากินได้สี่เดือนลมสิบสองจำพวกไม่มีเลย แลตาแดงดังครุฑ หูได้ยินเสียงราชสีห์ ถ้ากินได้ห้าเดือนโรคในกายไม่มีเลย ถ้ากินได้หกเดือนเดินได้วันละโยชน์ไม่เหน็ดเหนื่อย ถ้ากินได้เจ็ดเดือนสีเนื้อเลือดดี ถ้ากินถึง 8 เดือนเสียงเหมือนนกการะเวก ถ้ากินถึง 9 เดือน คมหอกดาบแทงฟันไม่เข้าเลย ต้นเหงือกปลาหมอนี้มีคุณหนักหนาเปรียบเหมือนยาทิพย์ก็ว่าได้ ถ้ากินอาหารและสิ่งใดๆ ไม่มีโทษเลย
11. ถ้าเป็นมะเร็งทั่วตัว ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอ พริกไทยหนึ่ง ดีปลีหนึ่ง ตำปนกันละลายน้ำร้อนกินหายแล
12. ถ้าเจ็บทั่วสรรพางค์กาย ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอ ตำเอาน้ำทา หายแล
13. ถ้าช้างแทงกระบือชน หล่นตกจากที่สูง หรือต้องคมอาวุธทั้งหลายก็ดี ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอ ตำทาที่แผล หายแล
14. ถ้าเป็นฝีรักแร้และลำคอก็ดี ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอขมิ้นอ้อยหนึ่งแล้วเอาน้ำมันงาเคล้ากับยาทา หายแล
15. ถ้าเป็นผื่นแดงคันขึ้นมาไม่รู้ตัวเจ็บหรือเป็นหูหนาตาโต ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอมาตำกิน หายแล แล้สเอาน้ำมาต้มกับใบส้มป่อยอาบหายแล
16. ถ้าหญิงระดูขาดหรือโลหิตแห้ง ตั้งแต่หนึ่งเดือนถึงสองเดือนก็ดี และให้เจ็บผอมเหลืองสรรพางค์กาย ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอตำเป็นผงละลายน้ำมันงาหรือน้ำผึ้งก็ได้กินทุกวันไปโรคนั้นหายแล
17. ถ้าเป็นลมจับ ให้เอาเหงือกปลาหมอหนึ่งส่วน พริกไทยสองส่วน ตำเป็นผงละลายน้ำร้อนกิน แล้วลมแปดจำพวกหายแล
18. ถ้าเป็นมะเร็งกับท้องให้ลงจนตัวเหลือง ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอหนึ่ง กะชายหนึ่ง มะคำไก่หนึ่ง สมอทั้งสองหนึ่ง ต้มกิน หายแล
19. ถ้าหน้ามือดตามัว ให้เอาต้นเหงือกปลาหมอหนึ่ง กระเพาะทั้งสองหนึ่ง แสมสานหนึ่ง ใบทองหลางใบมนหนึ่ง บรเพ็ดหนึ่ง เจตมูลเพลิงหนึ่ง ยานี้เอาเสมอภาคตำปิดกระหม่อม แล้วเอาเหล็กเผาไฟร้อนมาวางทับเหนือยาที่ปิดนั้น หายแล
ต้นเหงือกปลาหมอทั้งห้าคือ ราก, โคน, ทั้งต้น, ทั้งใบ, ลูกดอกนำมาล้างน้ำให้สะอาดแล้วจึงใช้ตามโรคที่ต้องการ
ขอกุศลผลบุญที่ได้นี้ จงเป็นของครูบาอาจารย์ทุกท่านเทอญ
ที่มาจากหนังสือตำราว่าน ๑๐๘ และสมุนไพร แสวง เพชรศิริ เขียน
บทความแนะนำ
